Πασχαλινά έθιμα με …360 διάσταση!

Από τον σαϊτοπόλεμο στην Καλαμάτα, έως τη λιτάνευση της εικόνας του Αγίου Γεωργίου με τη συνοδεία αλόγων στο Βασιλικό Αχαΐας και από τα σερμπετώματα των σπιτιών στα σοκάκια των Ιωαννίνων, μέχρι την καύση του ομοιώματος του Ιούδα, οι χριστιανοί σε όλη την επικράτεια γιορτάζουν και τιμούν την εβδομάδα των Παθών.

Η ομάδα του ΙΕΚ ΔΕΛΤΑ 360 συγκέντρωσε και σας παρουσιάζει όλα τα έθιμα σε κάθε πόλη – Θεσσαλονίκη, Ιωάννινα, Πάτρα, Καλαμάτα, Χανιά - που διαθέτει παράρτημα ο μεγαλύτερος εκπαιδευτικός όμιλος! Τα έθιμα, τα οποία θα θυμίσουν στους γηραιότερους και θα διδάξουν στους νεότερους  τις ρίζες τους!

ΚΑΛΑΜΑΤΑ

Την Μεγάλη Πέμπτη αναβιώνει στη Μεσσηνία το έθιμο «Ξαμόνια».

Τα «Ξαμόνια» είναι ένα λαϊκό προσκύνημα στα ξωκλήσια της βόρειας Καλαμάτας που γίνεται πολλές δεκαετίες και συνεχίζεται με αμείωτο ενδιαφέρον μέχρι σήμερα. Ειδικότερα, οι πιστοί, με αφετηρία την θέση «Κουφού Ελιές» μαζεύονται στις 11.30 μ.μ. και ξεκινούν, μέσω της περιοχής Βρυώνη, σε μια ολονύκτια περιήγηση στα ξωκλήσια, η οποία περιλαμβάνει επίσκεψη, άναμμα καντηλιών και σύντομες ψαλμωδίες.

Τη Μεγάλη Παρασκευή πραγματοποιείται το κάψιμο του Ιούδα, ενώ το ίδιο βράδυ οι γυναίκες σε πολλά χωριά της περιοχής δημιουργούν μοναδικά φαναράκια με πορτοκάλια και νεράντζια, τα οποία και τοποθετούν στα παράθυρα των σπιτιών τους, δημιουργώντας έτσι ένα ιδιαίτερα συγκινησιακό κλίμα για την περιφορά του Επιταφίου.

Η Μεγάλη Παρασκευή είναι ακόμη πιο ιδιαίτερη στις Κιτριές. Εκεί, η περιφορά γίνεται στις 12 τα μεσάνυχτα με τους πιστούς να κατεβαίνουν από το παλιό καλντερίμι προς την πλατεία του χωριού.

Το εντυπωσιακό στοιχείο είναι πως ο Επιτάφιος τοποθετείται σε ένα από τα καΐκια των ντόπιων ψαράδων, προκειμένου να κάνει τον κύκλο του όρμου των Κιτριών, προτού επιστρέψει στο λιμάνι του παραθαλάσσιου χωριού της Μεσσηνίας.

Την Κυριακή του Πάσχα πραγματοποιείται ο γνωστός σαϊτοπόλεμος. Πρόκειται για ένα έθιμο το οποίο, σύμφωνα με την τοπική παράδοση. Έχει τις ρίζες του στις μάχες, που έδιναν οι κάτοικοι της Καλαμάτας κατά των Τούρκων. Τότε, οι Μεσσήνιοι χρησιμοποιούσαν σαΐτες, για να διώξουν το ιππικό των εχθρών. Σήμερα, ο σαϊτοπόλεμος προσφέρει κάθε χρόνο σε ντόπιους και τουρίστες ένα εντυπωσιακό θέαμα.

ΧΑΝΙΑ

Στα Χανιά οι παραδόσεις διατηρούνται αναλλοίωτες, με την καύση του ομοιώματος του Ιούδα να αποτελεί το πιο εντυπωσιακό και φημισμένο έθιμο…

Ήδη από την αρχή της Μεγάλης Εβδομάδας, οι ντόπιοι συγκεντρώνουν κλαδιά προκειμένου να είναι έτοιμοι για να κατασκευάσουν το ανθρώπινο ομοίωμα του Ιούδα, ενώ παράλληλα, μαζεύουν ξύλα στο προαύλιο της Εκκλησίας για τη «φουρνάρα» της Ανάστασης. Στη συνέχεια, τη Μεγάλη Πέμπτη, μεταφέρουν τον «Ιούδα» στα σπίτια του χωριού, χτυπώντας τον για τον τιμωρήσουν για την προδοσία του.

Ο ρόλος των γυναικών είναι εξίσου σημαντικός, καθώς συμμετέχουν ενεργά στα γιορτινά έθιμα. Τη Μεγάλη Πέμπτη, όπως συνηθίζεται και στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας, βάφουν κόκκινα αβγά και προετοιμάζουν πασχαλινά τσουρέκια και κουλουράκια. Οι Κρητικές όμως ετοιμάζουν ακόμη και πασχαλινά γλυκά, όπως τα καλτσούνια, τα λυχναράκια που είναι φημισμένα παραδοσιακά γλυκίσματα. Το βράδυ της ίδια ημέρας οι ανύπαντρες κοπέλες στολίζουν τον Επιτάφιο με λουλούδια που έχουν μαζέψει.

Τη Μεγάλη Παρασκευή πραγματοποιείται η περιφορά του Επιταφίου, όπως και σε ολόκληρη την Ελλάδα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον όμως έχει το παζάρι των Βουκολιών, που διοργανώνεται κάθε χρόνο στο ομώνυμο χωριό και αποτελεί σημείο αναφοράς για τα Χανιά. Πλήθος κόσμου από κάθε γωνιά της Κρήτης καταφθάνει στην περιοχή που πραγματοποιείται το μεγάλο παραδοσιακό παζάρι με τη μακρά ιστορία.

Παλαιότερα, το παζάρι των Βουκολιών αποτελούσε συγκέντρωση στην οποία πραγματοποιούνταν τόσο οικονομικές συναλλαγές όσο και κοινωνικές συναναστροφές. Οι Βουκολιές ήταν το εμπορικό κέντρο της Κισσάμου και το παζάρι ξεκίνησε την εποχή της Τουρκοκρατίας, με τους κατοίκους της περιοχής να πωλούν και να ανταλλάσσουν προϊόντα. Πάντα, πραγματοποιούνταν σε γιορτινή ατμόσφαιρα και αποτελούσε αφορμή για την επανένωση φίλων και συγγενών. Ακόμα και σήμερα διοργανώνεται με μεγάλη επιτυχία και αποτελεί σημείο συνάντησης ντόπιων και επισκεπτών, που γιορτάζουν μαζί.

Το έθιμο της «Φουρνάρας»

Το Μεγάλο Σάββατο, αμέσως μετά την Ανάσταση και το Χριστός Ανέστη, τα παιδιά ανάβουν τη μεγάλη φουρνάρα, δηλαδή τα ξύλα και τα καλιά πάνω στα οποία είναι τοποθετημένο το ομοίωμα του Ιούδα, που παραδίδεται στις φλόγες, και συμβολικά παρασύρει στην πυρά οποιαδήποτε μορφή προδοσίας. «Μπαλωθιές» ακούγονται για αρκετή ώρα, ενώ ο ουρανός φωτίζεται από πυροτεχνήματα και βεγγαλικά και οι καμπάνες χτυπούν δημιουργώντας μία μοναδική ατμόσφαιρα. Με το φως οι Χανιώτες θεωρούν ότι ξορκίζουν το κακό και γιορτάζουν τη νίκη της ζωής στον θάνατο.

Την Κυριακή του Πάσχα, οι εορτασμοί συνεχίζονται με πλούσια γεύματα με παραδοσιακές γεύσεις και ζωντανή μουσική από ορχήστρες.

ΓΙΑΝΝΕΝΑ

Η πόλη των Ιωαννίνων γίνεται αγνώριστη τη Μεγάλη Εβδομάδα. Σ’ όλα τα σοκάκια, τα στενά, τους μαχαλάδες, οι νοικοκυρές ξεκινούν τα σερμπετώματα των σπιτιών. Οι φάτσες των χαμηλών σπιτιών, αστράφτουν από το κάτασπρο ασβέστη, που οι νοικοκυρές «σβήνουν» στους τσίγκινους κουβάδες από βδομάδες πρωτύτερα.

Μεγάλη Τρίτη και Μεγάλη Τετάρτη οι νοικοκυρές φτιάχνουν  κουλούρια  και τη Μεγάλη Πέμπτη βάφουν τα αβγά! Κατακόκκινα και καλογυαλισμένα μπαίνουν με τάξη μέσα στις καλαθένιες κονίστρες και περιμένουν μαζί με τα κουλούρια το τσούγκρισμα τους, το βράδυ του «Χριστός Ανέστη». Το φύλλο της μπαρμπαρόζας που παραδοσιακά δένουν  γύρω απ’ το αβγό προτού να μπει στον λουμινένιο τέντζερη με τη βαφή, αφήνει ένα ιδιαίτερο σχήμα!

Τη Μ. Πέμπτη το πρωί, τα παιδιά πηγαίνουν στην εκκλησία για να μεταλάβουν. Καθαρά μέσα κι έξω παίρνουν  την μεταλαβιά απ’ τα χέρια του σεβάσμιου ιερέα και επιστρέφουν στο σπίτι. Στο κατώφλι του σπιτιού περιμένουν οι δικοί τους να τους φιλήσουν το χέρι και να τους δώσουν την ευχή τους.

Το βράδυ της Μ. Πέμπτης, την ώρα που βγαίνει ο Σταυρός οι παλιές Γιαννιώτισσες, βρέχουν με γκιουλς το πέρασμα Του. Με γκιουλς, αλείφουν και τα κουλούρια της Λαμπρής, που είναι παράδοση στα γιαννιώτικα κουλούρια, μαζί με την πατροπαράδοτη συνταγή τους.

Και το Μ. Σάββατο το βράδυ, όλοι με τα γιορτινά τους και τις άσπρες απλές λαμπάδες κάνουν Ανάσταση, κάτω απ’ τις χαρμόσυνες καμπάνες στην εκκλησία της ενορίας τους.

Κάθε σπίτι, η οροφή της εξώπορτας, έχει το σημάδι του Σταυρού, που, καθώς μπαίνουν οι ιδιοκτήτες κάνουν το σημάδι με την κάπνα της αναμμένης λαμπάδας, για το καλό του σπιτιού.

Την Κυριακή του Πάσχα, απ’ το πρωί, οι άντρες της κάθε οικογένειας, ανάβουν φωτιά στην αυλή του σπιτιού τους και ετοιμάζουν τη σούβλα. Κάρβουνα, κληματόβεργες και δαδί κάνουν τη φωτιά θράκα κι ο οβελίας ψήνεται αργά-αργά στη σούβλα.

ΠΑΤΡΑ

Έθιμα και παραδόσεις που συνδέονται με τον εορτασμό του Πάσχα, αναβιώνουν ακόμα και σήμερα σε πολλές περιοχές του νομού Αχαΐας.

Σε πολλά χωριά της Δυτικής Αχαΐας ακόμα και σήμερα ο στολισμός των επιταφίων γίνεται από τις κοπέλες του χωριού την Μεγάλη Παρασκευή το πρωί. Μαζεύουν τα καλύτερα και τα ωραιότερα λουλούδια από τα παρτέρια και τους κήπους των σπιτιών και βάζοντας όλη τους την τέχνη στολίζουν με άνθη τον επιτάφιο.

Στην Πάτρα, τη Μεγάλη Παρασκευή πλήθος πιστών συγκεντρώνεται τις απογευματινές ώρες στα δύο δημοτικά κοιμητήρια για να ακολουθήσουν την περιφορά των επιταφίων, δίπλα από τα μνήματα. Όταν φθάσει η στιγμή της πρώτης Ανάστασης ο ιερέας βγαίνει από την ωραία πύλη και στην συνέχεια πετάει τα μπότια για να σπάσουν, ενώ από τον γυναικωνίτη πέφτουν πολύχρωμα λουλούδια. Την ίδια ώρα, στο κέντρο της πόλης καταστηματάρχες βγαίνουν στα πεζοδρόμια και πετούν πιάτα, ποτήρια, λάμπες κ.α. με σκοπό να σπάσουν, ώστε να κάνουν θόρυβο.

Την Κυριακή του Πάσχα ή της Αγάπης, στην Τέμενη Αιγίου στην πλατεία του χωριού τελείται το έθιμο της καύσης του Ιούδα. Το έθιμο αναβιώνει από τον Πολιτιστικό Σύλλογο της περιοχής. Το βράδυ στην πλατεία μπροστά από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου πραγματοποιείται θεατρικό δρώμενο που αναπαριστά τη δίκη του Ιούδα, του οποίου στο τέλος ρίχνουν το ομοίωμα στη φωτιά.

Πολλά έθιμα τελούνται στην Αχαΐα τη δεύτερη ημέρα του Πάσχα!

Στο Άνω Καστρίτσι αναβιώνει ένα έθιμο που έρχεται από τα βάθη των αιώνων. Η παράδοση θέλει τους κατοίκους του Άνω Καστριτσίου να τελούν θρησκευτικές δεήσεις στην προσπάθεια τους να προφυλάξουν το χωριό από κάποια καταστροφή. Άλλοι λένε από λοιμό ή διάφορες επιδημίες και άλλοι από κατολισθήσεις. Οι κάτοικοι λοιπόν κατόπιν προτροπής των ιερωμένων πραγματοποιούσαν θρησκευτική λιτανεία και δέηση, περιφέροντας τις άγιες εικόνες σε κύκλο σε όλα τα υψώματα γύρω από το χωριό.

Τη δεύτερη μέρα του Πάσχα, στους Τουρλάδες Καλαβρύτων, γιορτάζεται το έθιμο της «Κουλούρας». Σε αυτό οι συμμετέχοντες λαμβάνουν μέρος σε αγώνα δρόμου, ο οποίος βέβαια γίνεται μέσα στην ανθισμένη φύση. Το έπαθλο του νικητή είναι μια «κουλούρα», ένα είδος ψωμιού με γλυκιά γεύση, που παρασκευάζεται τη Μεγάλη Πέμπτη μαζί με τα κόκκινα αυγά από ανύπαντρες κοπέλες του χωριού. Οι νικητές τεμαχίζουν τις κουλούρες και τις μοιράζουν στους παρευρισκόμενους.

Έφιπποι σε Βασιλικό και Συμπολιτεία

Κάθε χρόνο στο Βασιλικό Φαρρών αναβιώνει τη Δευτέρα του Πάσχα το έθιμο της λιτάνευσης της εικόνας του Αγίου Γεωργίου (προστάτη της περιοχής) με τη συνοδεία αλόγων. Εκατοντάδες πιστοί πηγαίνουν στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου για να παρακολουθήσουν τη πανηγυρική Θεία Λειτουργία καθώς και την έφιππη λιτάνευση της εικόνας του Αγίου. Μετά τη Θεία Λειτουργία ακολουθεί στους δρόμους του Βασιλικού η λιτάνευση της εικόνας, όπου της πομπής προηγείτο νεαροί έφιπποι οι οποίοι κρατούσαν την ελληνική σημαία και το λάβαρο της εκκλησίας, στη συνέχεια ακολουθούν ιερείς με την εικόνα και οι πιστοί. Το συγκεκριμένο έθιμο αναβιώνει τα τελευταία  χρόνια στην περιοχή ανήμερα της εορτής του Αγίου Γεωργίου. Οι νέοι του οικισμού προσπαθούν να κρατήσουν ζωντανό αυτό το ξεχωριστό έθιμο γι΄ αυτό το λόγο και η συμμετοχή τους είναι μεγάλη. Από την προηγούμενη ημέρα οι γυναίκες του Βασιλικού ετοιμάζουν διάφορα γλυκίσματα, τα οποία και μοιράζουν στους πιστούς έξω από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου.

Έθιμο με έφιππους πραγματοποιείται και στη Συμπολιτεία. Πρόκειται για την αναβίωση του παλαιού τοπικού εθίμου με αγώνες ιπποδρομίας μετά τον εορτασμό του Αγίου Γεωργίου σε ομώνυμο ξωκλήσι της περιοχής. Κατόπιν της Θείας Λειτουργίας στο ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου οι καβαλάρηδες ιδιοκτήτες των αλόγων που λάμβαναν μέρος στην ιπποδρομία προσκύνησαν ένας – ένας την εικόνα του Αγίου και ξεκινούν τον αγώνα.

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Στη Θεσσαλονίκη τη Μεγάλη Πέμπτη οι νοικοκυρές βάφουν τα αβγά τους στο παραδοσιακό χρώμα κόκκινο, το οποίο συμβολίζει το αίμα του Χριστού.

Τη Μεγάλη Παρασκευή κορυφώνεται το θείο δράμα του Πάσχα και σε όλες τις περιοχές  του νομού Θεσσαλονίκης πραγματοποιούνται περιφορές των επιταφίων της κάθε ενορίας.

Στη Νέα Μεσημβρία Θεσσαλονίκης, τη Μεγάλη Παρασκευή, οι δύο Επιτάφιοι των ενοριών, μετά την περιφορά τους στους δρόμους, συναντώνται στα νεκροταφεία. Εκεί, οι κάτοικοι ανάβουν κεριά στα αγαπημένα τους πρόσωπα που έχουν «φύγει από τη ζωή» και «η νύχτα γίνεται μέρα» από το φως των κεριών.

Η Διεύθυνση του ΙΕΚ ΔΕΛΤΑ 360 σας εύχεται καλή Ανάσταση και καλό Πάσχα με υγεία και με την ευχή του χρόνου όλα τα έθιμα να τελεστούν με πολύ κόσμο και με κάθε επισημότητα!

της Έλσας Αγοραστού, Δημοσιογράφου, καθηγήτριας ΜΜΕ   ΙΕΚ ΔΕΛΤΑ 360