Η επιστήμη της Φυσικής και ακτινοβολίες…

Επιμέλεια: Γεράσιμος Βρεττός, ΜSc Φυσικής - Εκπαιδευτής τομέα Υγείας & Προπονητικής

Η ακτινοβολία...είναι ένας παρεξηγημένος όρος. Πολλοί από εμάς, όταν ακούμε "ακτινοβολία" σκεφτόμαστε αρρώστιες, τερατογεννέσεις και πόλεις πληγμένες από πυρηνικούς πολέμους.
Υπάρχουν επικίνδυνες ακτινοβολίες, αλλά δεν είναι όλες οι ακτινοβολίες πάντα επικίνδυνες. Σε όλη μας τη ζωή συνυπάρχουμε με ένα τεράστιο σύνολο φυσικών και τεχνητών πηγών ακτινοβολίας. Ακόμα και εμείς οι ίδιοι εκπέμπουμε! Τι είναι όμως η ακτινοβολία και ποια είναι τα είδη της;

Καταρχάς ας δούμε τι θεωρείται ακτινοβολία. Η ακτινοβολία είναι ενέργεια που διαδίδεται στον χώρο. Μπορεί να είναι είτε κύματα, είτε κινούμενα υποατομικά σωματίδια (νετρόνια, ηλεκτρόνια κτλ) με ταχύτητα συγκρίσιμη της ταχύτητας του φωτός. Τα ηχητικά κύματα, οι σεισμικές δονήσεις, το φως, είναι όλα μορφές ακτινοβολίας.

Η ακτινοβολία γενικά διακρίνεται σε δύο μεγάλες κατηγορίες ανάλογα με την ενέργεια και την επίδραση της στους ζωντανούς οργανισμούς: την ιονίζουσα και τη μη ιονίζουσα.

Για αρχή θα ασχοληθούμε με τις ιονίζουσες ακτινοβολίες, οι οποίες μεταφέρουν ενέργεια ικανή να εισχωρήσει στην ύλη και να προκαλέσει ιονισμό των ατόμων της. Τι είναι λοιπόν ο ιονισμός και γιατί είναι επικίνδυνος για εμάς;

Για να καταλάβουμε τι είναι ο ιονισμός, πρέπει πρώτα να δούμε τη δομή ενός ατόμου. Το άτομο αποτελείται από έναν πυρήνα και ένα ή περισσότερα ηλεκτρόνια που βρίσκονται σε τροχιά γύρω από αυτόν. Ο πυρήνας αποτελείται από ένα ή περισσότερα πρωτόνια και ίδιο αριθμό νετρονίων. Τα πρωτόνια φέρουν ένα θετικά φορτισμένο ηλεκτρικό φορτίο, τα ηλεκτρόνια είναι αρνητικά φορτισμένα, ενώ τα νετρόνια δεν έχουν φορτίο. Αν ένα άτομο έχει ίδιο αριθμό πρωτονίων και ηλεκτρονίων τότε είναι ηλεκτρικά ουδέτερο.

Αν πάνω σε ένα οποιοδήποτε άτομο πέσει ακτινοβολία με αρκετά υψηλή ενέργεια, τότε μπορεί να αφαιρέσει ένα ή περισσότερα ηλεκτρόνια από το άτομο αυτό, μετατρέποντας το σε θετικά φορτισμένο ιόν (η ενέργεια αυτή διαφέρει για κάθε άτομο). Η διαδικασία αυτή ονομάζεται ιονισμός. 1

Το κακό με τον ιονισμό είναι πως όταν το άτομο μετατρέπεται σε ιόν προκαλεί προβλήματα στο μόριο στο οποίο ανήκει. Αν σε ένα κύτταρο ζωντανού οργανισμού εκτεθούν αρκετά μόρια σε ακτινοβολία υψηλής ενέργειας, τα μόρια θα καταστραφούν και θα προξενήσουν δυσλειτουργία στο κύτταρο. Αυτό μπορεί να επηρεάσει ακόμα και το ίδιο το DNA του κυττάρου, οδηγώντας σε μετάλλαξη. Μία από τις επιπτώσεις τέτοιας μετάλλαξης είναι η δημιουργία καρκινικών κυττάρων. 2

Οι πιο γνωστές ιονίζουσες ακτινοβολίες είναι οι ακτινοβολίες α, β, γ και x, κάποιο κομμάτι της υπεριώδους ακτινοβολίας και οι κοσμικές ακτίνες.

Η ακτινοβολίες α, β και γ προέρχονται κυρίως από ραδιενεργά στοιχεία. Η ιδιότητα αυτών των στοιχείων να εκπέμπουν τέτοιου είδους ακτινοβολίες ονομάζεται ραδιενέργεια. Παντού γύρω μας υπάρχουν φυσικά ραδιενεργά στοιχεία, από το νερό της θάλασσας μέχρι και στο φαγητό που τρώμε. Για παράδειγμα, οι μπανάνες είναι πλούσιες σε Κάλιο-40, ένα κοινό ραδιενεργό στοιχείο. Εάν σας πιάσει μια νυχτερινή λιγούρα και χρειαστείτε 200 μπανάνες για να χορτάσετε, θεωρητικά θα είναι σαν να έχετε μόλις βγάλει μία ακτινογραφία θώρακα. 3

Οι κοσμικές ακτίνες προέρχονται από το ίδιο το σύμπαν και η ακριβής προέλευσή τους παραμένει ένα μυστήριο. Το μεγαλύτερο κομμάτι των κοσμικών ακτινών που δέχεται η Γη απορροφάτε από την ατμόσφαιρα αλλά κάποιες από αυτές καταφέρνουν να φτάσουν στην επιφάνειά της. Στο επίπεδο της θάλασσας η ένταση των κοσμικών ακτινών είναι αρκετά χαμηλή αλλά οι άνθρωποι που περνάνε πολύ χρόνο σε μεγάλα υψόμετρα, όπως για παράδειγμα οι αεροσυνοδοί και οι πιλότοι, είναι εκτεθειμένοι σε περισσότερη κοσμική ακτινοβολία. 4

Οι ακτίνες Χ είναι γνωστές σε όλους μας αφού χρησιμοποιούνται ευρέως στην ιατρική. Μαζί με τις ακτίνες γ και τις υψηλής ενέργειας υπεριώδεις   τις ηλεκτρομαγνητικές ιονίζουσες ακτινοβολίες.

Να λοιπόν μια απορία που πιθανόν μόλις να αποκτήσατε: Με τόση έκθεση σε ιονίζουσες ακτινοβολίες, δεν θα έπρεπε όλοι κάποια στιγμή στη ζωή μας να εμφανίζαμε καρκίνο;
Όχι, μην τρομάζετε. Η ζωή στη Γη έχει εξελιχθεί έτσι ώστε αυτές οι μικρές δόσεις ακτινοβολίας από το περιβάλλον, όχι μόνο να μην προκαλούν προβλήματα αλλά πιθανόν να είναι και απαραίτητες για την ανάπτυξή της 5. Μπορείτε να φάτε άφοβα όσες μπανάνες θέλετε!

Μη ιονίζουσες είναι οι ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες οι οποίες μεταφέρουν σχετική μικρή ενέργεια, μη ικανή να προκαλέσει ιονισμό, ικανή όμως να προκαλέσει ηλεκτρικές, χημικές και θερμικές επιδράσεις. 1

Δύο βασικά χαρακτηριστικά ενός κύματος είναι η συχνότητα και η ενέργεια του. Η συχνότητα εκφράζει το πλήθος των κυμάτων πού διέρχονται από ένα συγκεκριμένο σημείο ανά δευτερόλεπτο.

Η ενέργεια που μεταφέρει ένα ηλεκτρομαγνητικό κύμα και η συχνότητα του συνδέονται με τη σχέση E = hf, όπου Ε είναι η ενέργεια και f είναι η συχνότητα. Με απλά λόγια, ηλεκτρομαγνητικά κύματα υψηλότερων συχνοτήτων μεταφέρουν μεγαλύτερη ενέργεια.

Ας δούμε λοιπόν το ηλεκτρομαγνητικό φάσμα.

Τα διάφορα είδη ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας διακρίνονται μεταξύ τους ανάλογα με τη συχνότητα. Για παράδειγμα, τα κύματα συχνότητας 3 kHz έως και 300 GHz ονομάζονται ραδιοκύματα.



Ακριβώς όπως συμβαίνει με τον ήχο όπου υπάρχουν συχνότητες τις οποίες δεν μπορούμε να ακούσουμε, ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται την ύπαρξη μόνο μιας πολύ μικρής περιοχής του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος: το ορατό φως μέσω της όρασης και την υπέρυθρη ακτινοβολία μέσω της θερμότητας. Παρ’ όλα αυτά και οι υπόλοιπες συχνότητες μας είναι γνωστές και τις συναντάμε καθημερινά: Τα μικροκύματα χρησιμοποιούνται από τους φούρνους μικροκυμάτων και από το Wi-Fi. Τα ραδιοκύματα χρησιμοποιούνται από τους τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθμούς. Υπεριώδης και υπέρυθρη ακτινοβολία δεχόμαστε καθημερινά από τον Ήλιο. Οι ακτίνες Χ και γ έχουν διάφορες ιατρικές χρήσεις.

Για μισό λεπτό όμως, σε ακούω να μουρμουράς αγαπητέ μου αναγνώστη. Οι φούρνοι μικροκυμάτων χρησιμοποιούν μικροκύματα. Και το Wi-Fi χρησιμοποιεί μικροκύματα… Άρα το Wi-Fi μπορεί να μας ψήσει;

Θεωρητικά ναι, πρακτικά όμως όχι γιατί η διαφορά βρίσκεται στην ισχύ, δηλαδή στην ενέργεια της ακτινοβολίας ανά δευτερόλεπτο. Ένας φτηνός φούρνος μικροκυμάτων έχει ισχύ 700 watt. Ένα router εκπέμπει με ισχύ 0.1-1.0 watt, δηλαδή τουλάχιστον700 φορές λιγότερο.

Η αλήθεια είναι πως όλες οι ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες μπορούν να θερμάνουν τα κύτταρα και τους ιστούς των οργανισμών προκαλώντας μέχρι και εγκαύματα εάν η ισχύς της ακτινοβολίας είναι αρκετά υψηλή 1. Για παράδειγμα, σκεφτείτε τα laser. Το laser pointer που χρησιμοποιείται σε διαλέξεις και παρουσιάσεις είναι ακίνδυνο. Ένα βιομηχανικής ισχύος laser όμως, μπορεί να λιώσει μέχρι και τιτάνιο. Και τα δύο αυτά laser εκπέμπουν στις συχνότητες του ορατού, αλλά η διαφορά στην ισχύ μπορεί να είναι και ένα εκατομμύριο watt.


Ίσως να έχετε ακούσει για τον SAR. Ο SAR εκφράζει τον ρυθμό απορροφούμενης ισχύος ραδιοκυμάτων και μικροκυμάτων, από οποιαδήποτε πηγή, ανά κιλό σωματικής μάζας. Γενικά τα προβλήματα ξεκινάνε όταν ο ρυθμός αυτός είναι μεγαλύτερος από 4 W/kg. Έτσι η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θεσπίσει ως όριο τα 0.08 W/kg για τον μέσο SAR του ανθρωπίνου σώματος, ενώ η Ελλάδα έχει υιοθετήσει ακόμα μικρότερα όρια, της τάξης των 0.056 W/kg. 2

Αυτό σημαίνει ότι οποιαδήποτε στιγμή, όπου και αν βρίσκεστε, η ακτινοβολία ραδιοκυμάτων και μικροκυμάτων που δέχεστε κατά μέσο όρο στο σώμα σας δεν ξεπερνάει τα 0.056 W/kg. Όπως καταλαβαίνετε αυτή η τιμή είναι πολύ πιο χαμηλή από την θεωρητικά επικίνδυνη τιμή των 4 W/kg.

Άρα η ακτινοβολία ραδιοκυμάτων και μικροκυμάτων είναι απολύτως ασφαλής; Μετά από τουλάχιστον 30 χρόνια και χιλιάδες έρευνες η επιστήμη δεν μπορεί ακόμα να απαντήσει με ένα ναι ή με ένα όχι. Σίγουρα δεν κινδυνεύουμε από τις θερμικές επιδράσεις της και σίγουρα άμα υπήρχε κάποια άλλη άμεση επίπτωση στην υγεία μας θα το είχαμε καταλάβει μέχρι τώρα. Οι έρευνες όμως συνεχίζονται ακόμα, κυρίως για το αν υπάρχουν μακροχρόνιες επιδράσεις στην υγεία των ανθρώπων.

Εάν ανησυχείτε ότι το κινητό σας τηλέφωνο μπορεί κάνει το μυαλό σας ομελέτα, καλό θα ήταν να προτιμάτε το σταθερό τηλέφωνο για τις κλήσεις σας όπου αυτό είναι δυνατό, να αποφεύγεται να μιλάτε περισσότερη ώρα απ’ ότι χρειάζεται και να χρησιμοποιείται hands-free, καθώς η ένταση της ακτινοβολίας στο κεφάλι σας όσο αυξάνει η απόσταση του κινητού από αυτό μειώνεται αισθητά.

Στην ιατρική καθώς και γενικά στον κλάδος της υγειας χρησιμοποιούν ακτινοβολίες είτε για πρόληψη, είτε για καταπολέμηση κάποιας ανωμαλίας που μπορεί να συμβεί στον οργανισμό. Ο τομέας της ιατρικής ονομάζεται ακτινολογία. Ακτινολογία ονομάζεται η ειδικότητα της Ιατρικής που χρησιμοποιεί τεχνολογίες απεικόνισης των εσωτερικών οργάνων ή άλλων μερών του σώματος, με σκοπό τη διάγνωση και πολλές φορές τη θεραπεία ασθενειών. Η απεικόνιση επιτεύχθηκε πρώτα με ακτίνες Χ (ιονίζουσα ακτινοβολία) που ανακαλύφθηκαν από τον Βίλχελμ Ρέντγκεν (Wilhelm Röntgen) το 1895, γι' αυτό η εφαρμογή τους στην ιατρική ονομάστηκε "Ακτινολογία". Με την πρόοδο όμως της Ιατρικής και της Φυσικής, κυρίως τα τελευταία 30 χρόνια, ανακαλύφθηκαν και άλλες μέθοδοι απεικόνισης του σώματος όπως η υπερηχοτομογραφία και ο μαγνητικός συντονισμός οι οποίες, παρ' όλο το ότι δεν χρησιμοποιούν ακτίνες Χ, συμπεριλαμβάνονται στην Ακτινολογία, η οποία πρέπει να ονομάζεται πλέον "Ιατρική Απεικόνιση" (Medical Imaging).

Η ιατρική ειδικότητα της Ακτινολογίας μέχρι το 1979 ασχολείτο με την Ακτινοδιαγνωστική, με την Ακτινοθεραπεία και με τη Ραδιολογία (με χρήση ραδιοϊσοτόπων). Η εκπαίδευση σ' αυτήν διαρκούσε τρία χρόνια. Τότε χωρίστηκε σε τρεις ιατρικές ειδικότητες με τα προαναφερθέντα αντικείμενα που σήμερα λέγονται Ακτινοδιαγνωστική, Ακτινοθεραπευτική και Πυρηνική Ιατρική αντιστοίχως και πενταετή διάρκεια εκπαίδευσης για την πρώτη και τετραετή για τις άλλες δύο.

Σήμερα "Ακτινολόγους" συνηθίζεται να αποκαλούμε τους ακτινοδιαγνώστες ενώ τα παλαιότερα "ακτινολογικά" τμήματα ή εργαστήρια τα ονομάζουμε πλέον τμήματα "Ιατρικών Απεικονίσεων" για τους λόγους που προαναφέρονται. Οι διαγνωστικές εικόνες που παράγονται και αξιοποιούνται σ' αυτά τα εργαστήρια προέρχονται από απλές και ειδικές ακτινολογικές εξετάσεις (συμβατικές), από αξονικές τομογραφίες, από υπερηχοτομογραφίες και από μαγνητικές τομογραφίες.

Ένας τομέας της ακτινοδιαγνωστικής που έχει αναπτυχθεί τις τελευταίες δεκαετίες είναι η "Επεμβατική και Θεραπευτική Ακτινολογία" η οποία χρησιμοποιεί μεθόδους "αιματηρές" (επεμβαίνουμε στο ανθρώπινο σώμα τρυπώντας το δέρμα, τα αγγεία ή άλλους ιστούς) και μ' αυτές παράγει εξειδικευμένες εικόνες που βοηθούν στη διάγνωση, ενώ κατά τη διάρκειά τους μπορεί ο γιατρός να προβεί σε θεραπευτικές επεμβάσεις χωρίς να γίνει κλασική εγχείρηση. Τέτοιες εξετάσεις είναι οι αγγειογραφίες (αναλογικές και ψηφιακές) αρτηριών και φλεβών, και οι δια δερματικές παρακεντήσεις οργάνων για διαγνωστικούς και θεραπευτικούς σκοπούς.

Οι συμβατικές και οι επεμβατικές ακτινολογικές εξετάσεις και οι αξονικές τομογραφίες χρησιμοποιούν ως μέσο την ακτινοβολία Χ η οποία έχει σημαντικές βιολογικές επιπτώσεις στον οργανισμό και κατά συνέπεια βιολογικό κόστος. Παρόλο το ότι η τεχνολογία μας έχει εφοδιάσει με σύγχρονα μηχανήματα που ελαχιστοποιούν τις χορηγούμενες στον εξεταζόμενο δόσεις ακτινοβολίας, πάντα υπάρχει ένα αθροιστικό βιολογικό κόστος και αυτό είναι το σημαντικότερο μειονέκτημα των διαγνωστικών αυτών μεθόδων. Πρέπει εν τούτοις να τονιστεί ότι το ισοζύγιο όφελος/κόστος κλίνει σαφώς υπέρ του οφέλους, μια και έχει επανειλημμένως διαπιστωθεί ότι η αποφυγή ακτινολογικών εξετάσεων (που έχουν βεβαίως επιστημονικά τεκμηριωμένη ένδειξη), λόγω φόβου για την ακτινοβολία, μπορεί να έχει καταστρεπτικές συνέπειες στην έγκαιρη διαπίστωση και επομένως στην αποτελεσματική θεραπεία διαφόρων νόσων (ιδιαίτερα του καρκίνου).

Τι είναι η Ακτινοθεραπεία;

Ακτινοθεραπεία είναι η μέθοδος αποτελεσματικής και ασφαλούς αντιμετώπισης νεοπλασιών, µέσω της εξωτερικής χορήγησης Ιονίζουσα Ακτινοβολίας. Η μέθοδος της Ακτινοθεραπείας µπορεία να εφαρμοσθεί:

1. ως µονοθεραπεία (σε αρχόµενους όγκους),

2.         σε συνδυασµό µε τη χηµειοθεραπεία (σε ανεγχείρητους όγκους), ή

3.         σε συνδυασµό µε χειρουργική επέµβαση (προ εγχειρητική, ενδοεγχειρητική, μετεγχειρητική).

Η Ακτινοθεραπεία διακρίνεται σε Ριζική Ακτινοθεραπεία, µε σκοπό την ίαση (πρωτοπαθείς όγκοι) και Παρηγορητή-Ανακουφιστική Ακτινοθεραπεία (Εγκεφαλικές – Οστικές Μεταστάσεις, Σύνδρομο Άνω Κοίλης Φλέβας, Πίεση Νωτιαίου Μυελού, Αιμορραγία).

Η Ακτινοθεραπεία συνίσταται στη χρήση υψηλής ενέργειας Ακτίνων - Χ (φωτονίων), οι οποίες παράγονται από ιατρικά μηχανήματα σύγχρονης τεχνολογίας, που ονομάζονται Γραμμικοί Επιταχυντές.

Η ακτινοβολία κατευθύνεται από το γραμμικό επιταχυντή στην πάσχουσα περιοχή (καρκινικό όγκο) καταστρέφοντας τα ακτινοευαίσθητα νεοπλασµατικά κύτταρα, προστατεύοντας ταυτόχρονα τους παρακείµενους υγιείς ιστούς.

Η Ακτινοθεραπεία πραγματοποιείται από µία ομάδα ειδικών επιστημόνων, που περιλαμβάνει τον Ιατρό Ογκολόγο Ακτινοθεραπευτή, τον Ακτινοφυσικό και τον Τεχνολόγο Ακτινοθεραπείας.

Τι νιώθει ο ασθενής κατά τη διάρκεια της θεραπείας;

Κατά τη διάρκεια της ακτινοθεραπείας συνεδρίας, ο ασθενής δε νιώθει τίποτα, όπως ακριβώς συμβαίνει και στην περίπτωση μίας απλής ακτινογραφίας.

Ύστερα από μερικές συνεδρίες ενδέχεται να επέλθουν κάποιες ανεπιθύμητες µεν, αναμενόμενες δε, αντιδράσεις - παρενέργειες, της ακτινοθεραπείας για τις οποίες ενημερώνεται ο ασθενής πριν ξεκινήσει η θεραπεία, οι οποίες συνήθως αντιμετωπίζονται υποστηρικτικά.

Οι αντιδράσεις αυτές σχετίζονται µε την περιοχή της θεραπείας (τοπικές) και τη δόση της ακτινοβολίας που διανέμεται, ποικίλουν δε από άτοκο σε άτομο και εξατομικεύονται.

Σκοπός της Σύγχρονης Ακτινοθεραπείας

Προκειμένου η Ακτινοθεραπεία να επιφέρει τα βέλτιστα θεραπευτικά αποτελέσματα θα πρέπει να:

1.         Διανεμηθεί η μέγιστη δυνατή δόση στον καρκινικό όγκο στόχο

2.         Υπάρξει καλή ανοχή από τον ασθενή

3.         ∆ιανεμηθεί η ελάχιστη (κατά το δυνατόν) δόση στους παρακείµενους υγιείς ιστούς

4.         Μειωθεί ο χρόνος θεραπείας

5.         Κλιμακωθεί η χορηγούμενη δόση, χωρίς να αυξηθούν οι παρενέργειες, ώστε να επιτευχθεί:

Α. Η βελτίωση της ποιότητας ζωής του ασθενούς

Β. Η ακριβέστερη και πιο στοχευµένη θεραπεία

Γ. Η αύξηση του τοπικού-περιοχικού ελέγχου του καρκίνου.

Πώς εφαρµόζεται µία σύγχρονη Ακτινοθεραπεία;

Τα βήματα που ακολουθούμε για την πραγματοποίηση της σύγχρονης Ακτινοθεραπείας συνοψίζονται στα εξής:

1.         Πραγματοποιούμε αξονική τομογραφία σχεδιασμού θεραπείας µε τοποθέτηση του ασθενούς σε θέση θεραπείας, χρησιμοποιώντας κατάλληλα συστήματα ακινητοποίησης (θερμοπλαστικές μάσκες κεφαλής και τραχήλου – εικόνα 1, συστήματα ακινητοποίησης χεριών, ποδιών, κλπ.), ώστε να εξασφαλιστεί η επαναληψιµότητα στην τοποθέτηση του ασθενούς κατά τη θεραπεία.

2.         Χρησιµοποιούµε τεχνικές σύντηξης – υπέρθεσης εικόνας καθώς έχουμε τη δυνατότητα να προβάλλουμε τη διαγνωστική πληροφορία από σύγχρονες απεικονιστικές μεθόδους (Μαγνητική Τομογραφία, Μαγνητική Αγγειογραφία – Φασματοσκοπία, PET/CT) πάνω στην ανατολική εικόνα της αξονικής τομογραφίας σχεδιασμού θεραπείας (εικόνες 2, 3).

3.         Χρησιµοποιούµε εξελιγμένες μεθόδους σχεδιασμού θεραπείας (3DCRT, IMRT) σε τελευταίας τεχνολογίας Software σχεδιασμού θεραπείας, ώστε να επιτευχθεί η στόχευση της περιοχής ακτινοβόλησης µε πολλαπλά πεδία – υποπεδία, για την αποτελεσµατικότερη ακτινοβόληση του όγκου – στόχου και την ταυτόχρονη Ακτινοπροστασία των παρακείµενων υγιών ιστών (εικόνα 4).

4.         Εκτελούµε την ακτινοθεραπεία σε υπερσύγχρονους ψηφιακούς – ρομποτικούς Γραμμικούς Επιταχυντές, εξοπλισμένους µε απεικονιστικά συστήματα IGRT, για την επιβεβαίωση της σωστής θέσης θεραπείας του ασθενούς που εξασφαλίζει τη διανομή δόσης µε ακρίβεια χιλιοστού (εικόνα 5).

Έτσι λοιπόν γνωρίζοντας τους νομούς και τις βασικές αρχές  της φυσικής για την χρήση των ακτινοβολιών, μπορούμε να διαγνώσουμε και να θεραπεύσουμε ασθένειες ή γενετικές ανωμαλίες γρηγορά και χωρίς να επεμβαίνουμε άμεσα(χειρουργείο) στον ασθενή.